Problem Neydi?

Ekolojik farkındalık, yalnızca tek tek bireylerin kazanması gereken bir tutumun ötesine; toplumsal bir dönüşüme işaret ediyor. Eğitim ekosistemi, bu toplumsal dönüşümü yaratma potansiyeline sahip. Okullar da, öğretmeninden öğrencisine, okul idarecisinden kantincisine herkesin, ekolojik farkındalığının artması adına en elverişli alanlardan bir tanesi. Peki, “Okullarda ekoloji odaklı konuların daha fazla önemsenmesini nasıl sağlayabiliriz?”

Çözüm

Tasarım odaklı düşünme metodolojisinin uygulandığı problem çözme sürecinde; okullarda sınav odaklılık ve akademik kaygı sebebiyle ekoloji odaklı konuların öncelikli olmadığı gözlemlendi. Bu bulgular ışığında çocukların ve okul ekosisteminde yer alan tüm paydaşların çevre bilinci oluşturma, çevresini tanıma, ekoloji okuryazarlığını artırmasına alan açan “EkoFİL (Ekolojik Farkındalık için İyilik Listem)” uygulaması tasarlandı.

Öğretmen derse filin üzerinde bir dünya resmi olan görsel ile girerek öğrencilerin dikkatini çeker. Filin hayvanlar aleminde en belirgin özellikleri beyin fırtınası yoluyla bulunur ve fillerin sahip olduğu bilinen duyarlı olma halleri üzerine yoğunlaşılır. Çocukların ekolojik duyarlılık seviyelerini fark etmek için önce örnek bir durum üzerinden konuşulur. (Örneğin; "Çevre Bakanı olsaydın çevrende neleri değiştirmek isterdin?" sorusu yöneltilip cevaplar alınabilir.) Bu örnek durum çocukların dünya adına iyilikler yapmalarına ihtiyaç hissetmelerini sağlamak amacıyla anlatılır. Sınıfta uygun bir alana fil görseli ve fil ayak izinden oluşan bir bölüm hazırlanır. Ayak izlerinin içine her öğrenci o gün doğa için yaptığı iyi davranışları yazar ve görselleştirir. Her öğrenciye Ekofil logosu olan bir broş, kitap ayracı vb. dağıtılarak aidiyet ve farkındalık artırılabilir. Hafta bitiminde "ekoloji çemberi" oluşturularak ilk değerlendirme yapılır. Çemberde her öğrenci hafta boyunca yaptığı iyilikleri anlatır. Her öğrencinin birbirinden ilham alması sağlanır. Bu paylaşımın amacı öğrencilerin farkındalık düzeylerini artırmak ve katılımı yükseltmektir. İkinci hafta ekoloji amaçlı yapılan iyilikler çeşitlendirilerek tabloya yazılmaya devam eder. Öğrenciler yaptıkları iyiliklerin altına isim yazmak zorunda değildir. Çalışmayı yürüten öğretmen ve sınıfa giren diğer öğretmenlerin de sürece katkı sağlaması beklenir. Öğretmenlere öğrencilere gelebilecek sorularda, öğretmen "Sence bunun dünyaya ne gibi faydaları var?" sorusuyla öğrencilerin yeniden düşünmeleri ve karar almaları sağlanır. İkinci hafta sonunda sınıfça ekoloji odaklı bir karar alınır ve harekete geçilir. Çalışmalar gönüllülük esası ile #ekofil ile sosyal medyadan paylaşılabilir.

Etkisi

Çocuklar, bu süreçte; Ay’ın evrelerini izlediler, endemik bitki türlerini öğrendiler, toplu taşıma araçlarını kullanmanın önemini kavradılar, ekolojik takvimi incelediler ve takip ettiler. 29 Kasım 2019 “Hiçbir Şey Satın Almama Günü’ nü amacına uygun yaşadılar. Tüketim üzerine tartışıp gereksiz tüketimi engellemeye çalıştılar. Aileler, çocukların yeni malzemeler, oyuncaklar vb. satın alma isteklerinde azalma olduğunu paylaştı. Evde tüketime dikkat edildiği yönünde geri bildirimler alındı. Fazla parfüm tüketiminin, araba egzozlarının, sigara dumanının, fabrika bacalarından çıkan dumanların havada oluşturduğu kirliliği tartıştılar. Aileleri sürece dahil etmek adına aile bülteni yayınlandı. Süreç boyunca “Küçük adımlar önemlidir.” fikri benimsendi ve harekete geçildi.

Bazı gruplarda çocukların tasarlamaya başladığı bir atölye süreci başladı. Sınıf içinde yaptıkları davranışları gözden geçirdiler ve elektrik tüketimi üzerinde çalışıldı. Işığı ve ekranı kapatma gibi davranışlar gözlemlendi. Öğretmenin küçük bir teşvikiyle öğrencilerin güdülendiğini ve ekolojik duyarlılık için çalışma yapmaya yöneldikleri görüldü. Çocuklar, gönüllü olarak yaptıkları çalışmalarını paylaşmaktan keyif aldılar. Çevreye duyarlılık için yaptıkları ufak iyiliklerin ne kadar kıymetli olduğunun farkına vardılar.

Çözüm Okullarda Nasıl Uygulanır?

Çözüm, her branştan öğretmenden tarafından tüm kademelerde uygulanabilir. Çözüm, okulun koşulları, müfredat ya da öğrencilerin ihtiyaçları gözetilerek, uygulanacak eğitim ortamına uyarlanabilir. Uygulama sürecinde Yaratıcı Problem Çözme becerisi ve Tasarım Odaklı Düşünme (TOD) metodolojisi ile ilgili ihtiyaç duyulan bilgilere, www.yaraticiproblemcozme.org adresinden ulaşılabilir. Her çözüm, uygulanıp farklı öğrencilerle buluştukça gelişmeye ve zenginleşmeye açıktır. Çözümü uygulama sürecinde edindiğiniz deneyimleri ve çözümün gelişmeye açık yönlerine dair önerilerinizi info@ogretmenagi.org adresine gönderebilirsiniz. Çözümle ilgili sosyal medya paylaşımlarınızda #DeğişimOkulda hashtagini kullanarak ve Öğretmen Ağı hesabını etiketleyerek, çözümün yaygınlaşmasına katkı sunabilirsiniz. Öğretmen Ağı Yaratıcı Problem Çözme Programı ile ilgili güncel gelişmelerin paylaşıldığı Facebook Grubu'na buraya tıklayarak üye olabilirsiniz. 

Etkinliği Geliştirenler

Nihan Gücük (Fen Bilimleri Öğretmeni), Çölban Dayıoğlu (Anasınıfı Öğretmeni), Emine Börühan (Sınıf Öğretmeni), Burcu Güngör Cabbar( Biyoloji Öğretmeni), Gizem Ok Uluçay (Sınıf Öğretmeni), İklim Bahar Gören (Sosyal Bilgiler Öğretmeni)