Problem Neydi?

Çocuklar, ailede, öğrenme ortamlarında ve çeşitli sosyal alanlarda toplumsal cinsiyete yönelik kalıp yargılarla karşılaşıyorlar ve model alarak ön yargılı davranmaya başlıyorlar. Çocuklarda davranış değişimi farklı örneklerin gösterilmesi ve olumlu deneyimlerin yaşatılmasıyla başlıyor. Peki, öğrencilerin toplumsal cinsiyet bağlamındaki ön yargılarını kıracak olumlu deneyimleri nasıl yaratabiliriz?

Çözüm

Tasarım Odaklı Düşünme metodolojisinin uygulandığı problem çözme sürecinde; çocukların var olan toplumsal cinsiyet kalıplarını değiştirebileceklerine inanmadıkları ve değişim yaratmak için kendilerini güçsüz hissettikleri gözlemlendi. Rol model eksikliğinin bu inanışın önemli sebeplerinden biri olduğu sonucuna ulaşıldı. Ön yargılara olan farkındalığı artıracak ve onları kıracak olumlu deneyimler yaratmak için “Adım Adım Ön Yargı” etkinliği geliştirildi.

Etkinlik öncesinde öğrencilerle birlikte toplumsal cinsiyetin tanımı ve ön yargı kelimesinin anlamı ve öğrencilere ne ifade ettiği hakkında konuşulur. Öğrencilere toplumsal cinsiyet ve ön yargılarla alakalı bir etkinlik yapılacağından bahsedilir. Etkinlik sürecinde, öğrencilerin günlük hayatlarında karşılaştıkları, duydukları veya deneyimledikleri ön yargıları sınıf panosuna asmaları istenir. Yazılan ön yargılar üzerine sınıfça konuşulur. Cinsiyetler arasındaki sosyal, ekonomik ve politik eşitlik ve eşitliğin toplumsal öneminden bahsedilir. Öğrencilerin yazdığı ön yargı cümleleri yerine eşitlikçi örnekler yazmaları istenir. 

Bu etkinlik devam ederken toplumsal cinsiyet konusunu pekiştirmek için uygulanan “Adım Adım Ön Yargı” oyununda ise, oyunculara ön yargı içeren (Kadınlar inşaat mühendisi olamaz, Erkekler örgü öremez, vb.) veya içermeyen (İnşaat mühendisi olmanın cinsiyet ile alakası yoktur, vb.) kartlar dağıtılır. Moderatör tarafından sadece eşitlikçi cümleler okunur. Moderatörün okuduğu kart ile elindeki kart uyuşan oyuncular bir adım öne çıkarken, uyuşmayan kartlara sahip olanlar yerinde bekler. Her adımda öğrencinin neden öne çıktığına veya neden beklediğine yönelik konuşulur. 

Son adım olarak, olumlu deneyimleri yaratmak adına birden fazla etkinlik gerçekleştirilebilir. Bu etkinlikler yaş grubuna göre değişiklik gösterebilir. Örneğin; mesleki cinsiyet kalıplarını kırmak adına sınıfa kadın pilot, asker, cerrah veya erkek hemşire, dansçı vb. davet edilebilir. Bunun dışında, erkek öğretmenlerden okul bahçesinde örgü örmeleri ve öğrencilere nasıl örüldüğünü göstermeleri rica edilebilir. Kadın öğretmenlerden sınıfta tamir edilmesi, boyanması, düzeltilmesi gereken çeşitli yerleri alet çantalarını getirip tamir etmeleri istenebilir. 

Etkisi

Öğrencilerin, toplumsal cinsiyet bağlamındaki toplumsal ve kişisel ön yargılarına yönelik farkındalığında artış gözlemlendi. Ön yargılı ve eşitsiz söylemlere karşı daha duyarlı davrandıkları görüldü. 

Çözüm Okullarda Nasıl Uygulanır?

Çözüm, her branştan öğretmenden tarafından tüm kademelerde uygulanabilir. Çözüm, okulun koşulları, müfredat ya da öğrencilerin ihtiyaçları gözetilerek, uygulanacak eğitim ortamına uyarlanabilir. Uygulama sürecinde Yaratıcı Problem Çözme becerisi ve Tasarım Odaklı Düşünme (TOD) metodolojisi ile ilgili ihtiyaç duyulan bilgilere, www.yaraticiproblemcozme.org adresinden ulaşılabilir. Her çözüm, uygulanıp farklı öğrencilerle buluştukça gelişmeye ve zenginleşmeye açıktır. Çözümü uygulama sürecinde edindiğiniz deneyimleri ve çözümün gelişmeye açık yönlerine dair önerilerinizi info@ogretmenagi.org adresine gönderebilirsiniz. Çözümle ilgili sosyal medya paylaşımlarınızda #DeğişimOkulda hashtagini kullanarak ve Öğretmen Ağı hesabını etiketleyerek, çözümün yaygınlaşmasına katkı sunabilirsiniz. Öğretmen Ağı Yaratıcı Problem Çözme Programı ile ilgili güncel gelişmelerin paylaşıldığı Facebook Grubu'na buraya tıklayarak üye olabilirsiniz. 

Etkinliği Geliştirenler

Meryem Ertan(Fizik Öğretmeni), Özge Güvenç (Okul Psikolojik Danışmanı), Sultan  Sal (Beden Eğitimi Öğretmeni), Şirin Giyik (Türkçe Öğretmeni), Türkay Tol (Matematik Öğretmeni), Zeliş Kurt (Sınıf Öğretmeni)