Yaş Temelli Ayrımcılık: Yaşçılık
Yazar: Kenan Çayır
65 yaş üstü ve/ya kronik rahatsızlığı olan bireyler, küresel salgın olarak ilan edilen koronavirüsünden en çok etkilenebilecek yüksek risk grubunu oluşturuyor. Salgın hastalıkla mücadele kapsamında 21 Mart 2020 günü 65 yaş üstü bireylere yönelik ilan edilen sokağa çıkma yasağı ve sosyal medyada giderek yaygınlaşan yaş temelli ayrımcılık söylemi, bir ayrımcılık biçimi olan yaşçılığı gündeme getirdi.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyoloji ve Eğitim Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (SEÇBİR) ve Öğretmen Ağı İçerik Danışmanı Kenan Çayır, koronavirüs salgını ve eğitim bağlamında yaşçılığı anlattı.
Yaşçılık, yaş temelli ayrımcılık nedir?
Yaş temelli ayrımcılık, insanların atfedildikleri yaş kategorileri sebebiyle ayrımcılığa uğramasıdır. İnsanlar çocuk, genç veya yaşlı görüldükleri için ayrımcılığa uğrayabilir.
Son günlerde, koronavirüs salgını nedeniyle ‘yaşlı’ bireylere karşı ayrımcı söylem daha da ön plana çıktı. Kadınları dezavantajlı duruma düşüren cinsiyetçilik gibi yaşçılık da, yaş grupları arasında eşitsizliği meşrulaştıran bir ideolojidir.
Yaşçılık, günümüz ve gelecek için neden bir problem teşkil eder?
Türkiye, hızla yaşlanan bir toplum. Şu anda 65 yaş ve üstü nüfus, toplam nüfusun %7'si ama yakın gelecekte bu oran %25'lere çıkacak. Ayrıca kültürel olarak Türkiye’de insanlar genelde 55 sonrası yaşlı olarak nitelendiriliyor. Yaşlı bireylerin atıl, pasif, huysuz, hasta vs. olduğuna dair büyük genellemeler ve kalıpyargılar var. Bu kalıpyargılar yaşlı bireylerin sosyal hayata katılımını sınırlandırıyor.
65+ insanlar için koronavirüs daha büyük risk teşkil ediyor. Salgın hastalıkla mücadele ederken yaş temelli ayrımcılık bu yaş grubunu nasıl etkiler?
65 yaş üstü bireylerin bir kısmı çalışmak zorunda, bir kısmı ise yalnız. Herkes gibi sosyalleşme bu yaş grubu için de büyük ihtiyaç. Gerekli önlemler alınmadığında, 65 yaş üstü bireyler için getirilen kısıtlamaların nasıl sorunlara yol açtığını, bugünlerde sosyal medyada yaygınlaşan videolarda görüyoruz. 65 yaş üstü insanlar, eşit yurttaşlık statüsünü kaybediyor.
Salgın hastalıkla mücadele ettiğimiz bugünlerde, yaş temelli ayrımcılıktan kaçınmak için nelere dikkat etmemiz gerekir?
Öncelikle, yaşçılığı gündemde tutmamız, eğitimin her alanında farkındalık oluşturmamız lazım. Belki de işe, ders kitaplarında yaşlı bireyleri sürekli evde, atıl, pasif gösteren örnekleri sorgulayarak başlayabiliriz.
Kenan Çayır’ın, “Ayrımcılık: Çok Boyutlu Yaklaşımlar” başlıklı yayında yer alan ve “Türkiye’de yaşlılık algısını konu edinen Yaşçılık / Yaşa Dayalı Ayrımcılık” metnini okumak için: http://secbir.org/images/haber/2011/01/14-kenan-cayir-2.pdf
Prof. Kenan Çayır Hakkında
Kenan Çayır İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde öğretim üyesi ve Sosyoloji ve Eğitim Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi müdürüdür. Çayır, Lisans ve yüksek lisans eğitimini Boğaziçi Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde tamamladı. Doktora derecesini Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden aldı. İngiltere’de Leeds Üniversitesi Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi Merkezi’nde ve Almanya’da Georg-Eckert Uluslararası Ders Kitapları Enstitüsü’nde doktora sonrası çalışmalar yaptı. Avrupa Konseyi ve EIP Sloveyna’nın ortaklaşa düzenledikleri insan hakları eğitimi seminerlerine ve Gürkaynak Yurttaşlık Enstitüsü’nün eğitici eğitimi seminerlerine katıldı; bu alanda sertifikalar aldı. Milli Eğitim Bakanlığı ve Eğitim Reformu Girişimi’nin birlikte düzenledikleri “Düşünme gücü” adlı öğretmen eğitimi projesinde uzman eğitici olarak çalıştı. Ders kitapları, yurttaşlık, insan hakları eğitimi üzerine çalışmakta, Öğretmen Ağı’na içerik danışmanlığı yapmaktadır. Çalışmalarından bazıları şöyledir: “Biz” Kimiz? Ders Kitaplarında Kimlik, Yurttaşlık, Haklar (İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2014); Ayrımcılık: Çok Boyutlu Yaklaşımlar, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2012, M. A. Ceyhan ile birlikte der.); Ayrımcılık: Örnek Ders Uygulamaları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2012, A. Alan ile birlikte der.); Eğitim, Çatışma ve Toplumsal Barış: Türkiye’den ve Dünyadan Örnekler (İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2010).