Öğretmen Ağı Kolaylaştırıcı Ekip’ten Dijital Kolaylaştırıcılık Rehberi II: Dijital Kolaylaştırıcılığa Dair İpuçları

Yazarlar: Günalp Turan, Irmak Akıncı Canbaz, Zeynep Hancı

Karantinada evden çalışmaya başlamamız ile birlikte, içeriklerimizi dijital ortama uyarlamamız gerektiğini biliyorduk. Hali hazırda dijitalleştirdiğimiz çalışmalarımız olduğu gibi, “Bu işi ancak yüz yüze yaparız.” dediğimiz çalışmalarımızın da dijital ortamlarda gerçekleştirmenin bir yolunu bulmalıydık. Peki, dijitalleşme sadece içeriklerin dijital ortama uyarlanması mıydı?

Fizikselin verdiği bir aradalık hissini, motivasyonu ve duygusal bağı dijitalde de yakalamak önemliydi. Fiziksel buluşmalarda sosyalleştiğimizde motivasyomuz artıyordu, dijital ortamda da motivasyonumuzu yükseltmek için çaba harcamamız gerekiyordu.Pandemi sürecinde, fiziksel pratiklerimizi dijitalleştirmeyi öğrendik. Yüz yüze buluştuğumuzda motivasyonumuzu ve aidiyetimizi artıran, iş yapma biçimimizi kolaylaştıran, bir arada hissettiren tüm yöntemleri dijital araçlarla uygulamaya devam ettik. Oyunları ekran karşısında oynayabilmek, paylaşım çemberlerimizi çevrimiçi uygulamalarda yapabilmek, birlikte üretmeye devam edebilmek için birçok araç ve yöntem keşfettik. Hatta geldiğimiz noktada artık dijital deneyimimizi nasıl fiziksel hale getireceğimizi düşünür olduk.

Keşfettiğimiz araç ve yöntemlerden önce yazı dizimizin; “Dijital Kolaylaştırıcılık Nedir?” sorusuna daha yakından baktığımız bölümünü incelemek isterseniz buraya tıklayabilirsiniz. Bu yazıda, katılımcılar arası teması ve tanışıklığı artırdığını düşündüğümüz bazı oyun ve egzersizleri paylaşmak isteriz.

Menti ile tanışma etkinliği: Kısıtlı sürede ve özellikle kalabalık bir katılımcı kitlesinin bulunduğu etkinliklerde grubun demografisini herkesle birlikte görebildiğimiz, katılımcılarla etkileşim sağlayabildiğimiz ve sık kullandığımız uygulamalardan birisi de mentimer.com. Menti üzerinden basit sorularla büyük grubun birbirini tanımasını sağlayabilirsiniz. “Doğduğunuz şehir neresi?” “Hangi şehirden katılıyorsunuz?”, “Branşınız nedir?”, “Hangi kademelerde öğretmenlik yapıyorsunuz?” sorularını kelime bulutu veya çoktan seçmeli sorularla katılımcılara yöneltebilirsiniz. Ekranda yansıyan sonuçları ve görüntüleri grubun ihtiyacına göre görsel olarak betimlemeyi ve seslendirmeyi unutmayın.

Breakout Rooms ile tanışma etkinliği: Süre kısıtı yokken ve daha derinlemesine tanışmayı sağlamak istediğimizde Zoom’un Breakout Rooms özelliği imdadımıza yetişiyor. Önceden topluluğun birbiriyle konuşmasını veya paylaşmasını istediğimiz sorular hazırlıyoruz. Odaları karma bir şekilde 4’er 5’er kişilik oluşturduktan sonra; her grupta herkesin ismini, şehrini, branşını, ilgi alanlarını söyledikten sonra belirlediğimiz bir soruya da cevap vermelerini istiyoruz. 3–4 dakika sonra tekrar ana ekranda buluşarak farklı bir soruyla ve farklı kişilerle buluşmak üzere odaları yeniden karma bir şekilde oluşturuyoruz.

“Kim bugün benim gibi …” etkinliği: Derinlemesine tanışmaya ek olarak kısa sürede kalabalık gruplarda da uygulayabileceğimiz bir etkinlik olarak “Kim bugün benim gibi…” etkinliğini de kullanabilirsiniz. Bu etkinlikte moderatör noktaları bir düşünceyle, bir duyguyla veya bir davranışla doldurabilir. Örneğin “Kim bugün benim gibi kahvesiyle bilgisayar başına geçti?” sorusunu yönelttiğinde kahvesiyle bilgisayar başına geçen herkes elini kaldırıyor. Ardından gönüllü veya moderatörün söz verdiği bir başka kişi “Kim bugün benim gibi enerjik hissediyor?” sorusuyla devam edebilir ve gelen tepkilere göre başka bir gönüllüye kendi sorusunu kurması için pas atabilir. Bu etkinlikte kameraların açık olması ve herkesin birbirini takip etmesi önemli; Zoom’da yer alan “reactions” bölümü de aktif bir şekilde kullanılabilir.

• Prototipleme & Laflı akış: Tasarım Odaklı Düşünme yönteminde prototipleme adımı uygulamak ve test etmek istediğimiz fikirleri somutlaştırdığımız aşamadır. Bu adım, zihnimizde oluşan, bizi heyecanlandıran ve cesaretlendiren fikirlerin başkaları tarafından da anlaşılır hale getirilmesini gerektirir. Bunun için fikrin, gerçek hayatta uygulanabilir olan en küçük/basit hali tasarlanır. Biz de bir prototipleme yöntemi olarak “laflı akış”ı kullanıyoruz. Hayalimizde ve notlarımızda tasarladığımız etkinliğin bir akışını çıkarıyoruz. Bu akışta söyleyeceklerimizi, laflarımızı saat saat bazen dakika dakika yazıyoruz. Etkinlik esnasında söz verilecek kişileri, ihtiyaçlarımızı, kullanacağımız ve chat bölümünden paylaşacağımız linkleri ve soruları not ediyoruz.
• Dijital Moderasyon: Tüm Öğretmen Ağı etkinliklerinde olduğu gibi dijital etkinliklerde de moderatörü, sahnenin sağlıklı ve nitelikli geçmesini kolaylaştıran kişi olarak düşünebiliriz. Moderatörün, yalnızca zamanı kontrol eden ve söz veren kişi rolünün ötesinde, tartışmaların anlamlandırılmasını destekleme, tartışmayı kazanımlara doğru çekme, güven ortamını yaratmayı da kapsayan bir rolü var.

Etkinlik öncesinde;

• Konuşmacı var ise, anlatacağı konuyu, konuşmasının konu başlıklarını önceden öğrenin. Bu konu hakkında ön bilginiz yok ise araştırın ve kendi deneyimlerinizi not alın. Konuşmacıya nasıl sorular sorabileceğinizi düşünün.
• Konuşmacıya, konuşma öncesinde süresini belirtin ve kendisine moderatör olarak süre konusunda müdahale edeceğinizi söyleyin. Zamanın yetmemesi veya erken bitme durumlarını düşünerek, nasıl bir çerçeve ile kapatacağınızı veya zamanın artması durumunda başka hangi tartışma alanlarını açabileceğinizi düşünerek bir hazırlık yapın.

Etkinlik sırasında:

• Etkinliği, olağanüstü bir durum yoksa, zamanında başlatın. Öncelikle dinleyicilere hoş geldiniz diyerek, moderatör olarak kendinizi ve konuşmacıyı tanıtın. Dinleyicilere konuşmanın süresini ve akışı belirtin. Konuşmacının hazırlıksız olduğunu, heyecanlandığını, tıkandığını fark ettiğiniz durumlarda konuşmacının konusuyla ilgili rahatlıkla cevap verebileceğini düşündüğünüz sorularınızı veya konuşmayı hareketlendirecek yorumlarınızı paylaşın.
• Zaman hatırlatmaları için, kullanılan dijital uygulamanın chat bölümünden konuşmacıya özel mesaj göndermek gibi yollar kullanabilirsiniz. Gerekirse sözlü olarak “Hocam, bir iki dakikada toparlayabilir miyiz?” gibi bir ifade kullanabilirsiniz.
• Konuşmacının bulunduğu etkinliklerde, konuşması sırasında, bildiğiniz veya alenen gözüken bir yanlış bilgi paylaşımı yaşanırsa, doğrudan müdahale etmekten kaçının. Farklı düşüncelerin varlığına saygı duyarak, katılımcılara veya konuşmacıya hatayı düzeltmek amacıyla farklı sorular yöneltebilirsiniz.
• Etkinlik sırasında; katılımcılardan, deneyim paylaşımı yapanlardan veya konuşmacı rolündeki kişiden gelen ayrımcı bir söylem ile karşılaşabilirsiniz. Bu noktada moderatör, ayrımcı söyleme karşı bir müdahalede bulunmalıdır. Ayrımcı söylemde bulunan kişilerin büyük çoğunluğu söylemlerinin ayrımcı olduğunu düşünmemektedir. Bu sebeple moderatör olarak yapacağınız uyarıyı temellendirmeli ve açıkça aktarmanız gerekmektedir.

Etkinlik bitiminde:

• Buradaki en büyük zorluk, bazen katılımcılardan hemen tepki gelmemesidir. Gruplar sık sık kilitlenir, insanlar ilk soru soran kişi olmayı pek istemezler. Bu durumlar için konuşma sırasında önceden birkaç soru hazırlamış olun. Sorularınızı formüle ederken konuşmacıya “Ben şunu sormak istiyorum.” diyerek, sorunuzu yöneltin. Bu hamle insanlara sorularını hazırlamak için veya sizin sorunuzdan esinlenerek farklı bir soru düşünmeleri için zaman sağlayacaktır.
• Bazı durumlarda da soru anlaşılmaz ya da konuşmacının cevabı karmaşık olabilir. Böyle durumlarda göreviniz, iletişimi kolaylaştırmaktır. Bunun için “yeniden çerçeveleme” dediğimiz yöntemle söylenenleri kendi ifadelerinizle toparlayarak katılımcıya ya da konuşmacıya tekrar yönlendirebilirsiniz.
• Moderatör olarak, söz verirken hep aynı kişi veya kişilere söz vermekten kaçının. Yalnızca tek kişinin soru sorduğu ve buna devam ettiği durumlarda, başkalarının da ilgisini çekecek bir noktaya değinin.
• Katılımcıların birbirinin sözünü kesmesine, tartışmanın ikili konuşmaya dönüşmesine fırsat vermeyin. Böyle durumlarda sözü tekrar kendinize alın. İkili tartışmanın gerçekleştiği konuyu değiştirip değiştirmemeyi değerlendirin. Tartışmanın akışına göre, önceden hazırladığınız sorulardan bazılarını konuyu değiştirmek üzere kullanabilirsiniz. İkili tartışmalarda taraf tutmayın veya bir taraf olarak görünebileceğiniz şekilde söze başlamayın. Bu durum tartışmanın sürmesine sebep olacaktır. Moderatör olarak rolünüzün tartışmanın sağlıklı ilerlemesini kolaylaştırmak olduğunu unutmayın.
• Soru cevap bölümünde de yine zamanı kontrol edin. Eğer süre azalmışsa ve hala soru sormak isteyen insanlar varsa, soruları toplu olarak birlikte alacağınızı, konuşmacının da hepsini kısaca cevaplamasını isteyeceğinizi belirtin. “Bu soruyu sormadan gidersem uyuyamam, diyen var mı?” gibi esprili bir yolla da soru sormak isteyenler arasında bir eleme yapabilirsiniz.
• Yorumların hepsi bittikten sonra aklınızda kalanların hepsini özet şeklinde dinleyicilere aktarın. Konuşmacıya ve katılan herkese teşekkür ederek etkinliği bitirin.

Yazı dizimizin bir sonraki bölümünde birbirimizden öğrenmeye ve deneyimlerimizi paylaşmaya devam etmek için örnekler ile dijital kolaylaştırıcılık deneyimlerimizi paylaşmaya devam edeceğiz. Bizi takip etmeye devam edin. :)